معرفی کلی
نیلز هنریک دیوید بودر (Niels Henrik David Bohr) فیزیکدان دانمارکی بود که تاثیراتی اساسی در تدوین مفاهیم ساختار اتم و نظریهی کوانتوم داشت. او به خاطر این دستاورهای علمی در سال ۱۹۲۲ جایزهی نوبل فیزیک را دریافت کرد. این دانشمند علاوه بر فعالیتهای علمی و تحقیقاتی دستی بر فلسفه نیز داشت و جز مبلغان بزرگ تحقیقات علمی بوده است.
نظریه معروف بور
معروفیت او اکثر بخاطر نپذیرفتن مدل اتمی ارنست رادرفورد و ساختن مدل اتمی خود است. این دانشمند فیزیک سعی های زیادی برای اشنایی ساختار اتم و مکانیک کوانتوم داشت. و برای همین تلاشهایش در سال ۱۹۲۲، به او جایزهٔ نوبل فیزیک داده شد. او مدل پیشنهادی اتم که مانند سامانهٔ خورشیدی بود (یک هسته در مرکز و الکترونها پیرامونش در گردش) را گسترش داد، او بر روی نظریهاش در بستر مکانیک کوانتوم کار کرد و گفت که الکترون از یک تراز انرژی به صورت کمیتی گسسته و نه پیوسته، به یک تراز دیگر انرژی میپرد.
خانواده ی بور
بور در سال ۱۹۱۲ ازدواج کرد و صاحب چند فرزند شد که یکی از پسرانش، آگه بوهر فیزیکدان بود و توانست در سال ۱۹۷۵ مانند پدرش، جایزهٔ نوبل را از آن خود کند.
ترمیم نظریه بور
نکتهی مهم این که نظریهی بور بعدها با نظریههای پیشرفتهتر اتمی جایگزین شد اما اساس این نظریه، مسیر را برای پیشرفتهای تاریخی علمی فراهم کرد. از دیگر اصول فیزیکی که توسط بور پایهگذاری شد، اصل مکملیت، یکی از اصول اساسی فیزیک کوانتوم است. این اصل در اغلب نظریات و تفکرات این دانشمند چه در مباحث علمی و چه در فلسفه تاثیر داشته است. در تعریف ساده این اصل برای هر جسمی دو حالت در نظر میگیرد، دقیقا مانند الکترون که میتواند هم ذره و هم موج باشد.
موسسه ی نیلز بوز
نیلز بور موسسهی علمی فیزیک نظری را در سال ۱۹۲۰ در دانشگاه کپنهاگ تاسیس کرد که امروزه با نام موسسهی نیلز بور شناخته میشود. از فیزیکدانان مشهور همکار و شاگرد این دانشمند میتوان به هانس کرامرز، اسکار کلین، گئورگ دو هوسی و ورنر هایزنبرگ اشاره کرد. بور دستی نیز بر علم شیمی داشت و وجود عنصری شبیه به زیرکونیم را پیشبینی کرد. این عنصر بعدا کشف شد و به خاطر شهر محل کشف یعنی کپنهاگ، به نام لاتین این شهر یعنی هافنیم نامگذاری شد. در سالهای بعد عنصر بوریم به افتخار این دانشمند بزرگ نامگذاری شد.
نحوه پایان زندگی بور
دانمارک در آوریل سال ۱۹۴۰ مورد تهاجم نیروهای نازی قرار گرفت. مادر بور یهودی بود و او در معرض تهدیدات ارتش نازی قرار داشت. خوشبختانه در ابتدای این تجاوز خطری متوجه این دانشمند نشد. البته در سال ۱۹۴۳، نازیها تصمیم گرفتند که یهودیهای دانمارک را به کمپها منتقل کنند. در این میان بور پیغامی مبنی بر تصمیم نازیها برای دستگیریاش دریافت کرده و سریعا به همراه خانواده به سوئد فرار کرد. سوئد در آن زمان در جنگ بیطرف بود و مورد هجوم نازیها نیز قرار نگرفته بود.
نیلز بور به همراه پسرش آگه در سال ۱۹۴۳ با پروازی به بریتانیا رفتند. همسر او یعنی مارگارت تا پایان جنگ در سوئد ماند. نکتهی مهم در این فرار، پرواز بور با هواپیمایی بمبافکن از فراز نروژ تحت اشغال نازیها بود. این پرواز در ارتفاع بلند انجام میشد و بور ۵۸ ساله در بخش نگهداری بمبها بود. پس از مدتی اکسیژن کافی به او نرسید و بیهوش شد. خلبان که متوجه حالت بور شده بود ارتفاع پرواز را کم کرد و در زمان فرود آمدن، او هوشیاری خود را بهدست آورد.
این پدر و پسر پس از رسیدن به منطقهی امن انگلستان، شروع به انجام تحقیقات علمی برای دولت این کشور کردند. تحقیقات اصلی آنها در پروژهی بمب اتم به رهبری جیمز چادویک بود. بور ابتدا اعتقادی به این پروژه نداشت اما پس از کسب اطلاع از موفقیت آلمانیها در دستیابی به فناوریهای اولیه، با چادویک همکاری کرد.
نیلز بور از سال ۱۹۳۸ تا زمان مرگ بهعنوان مدیر آکادمی سلطنتی علوم دانمارک مشغول به فعالیت بود. این دانشمند دانمارکی در سال ۱۹۶۲ و در سن ۷۷ سالگی در خانهاش در کپنهاگ بر اثر حملهی قلبی از دنیا رفت. خاکستر جسد او در قبرستان Assistens کپنهاگ در کنار والدین و برادر کوچکترش هارالد دفن شد.